پیشرفت، تحولی چندبعدی و شناخت آن مستلزم کار بین رشته ای است - پیامک خنده

وی ادامه داد: ما که امروز به ضرورت پیشرفت بین رشته ای و جامع واقف می شویم نه از الگوی صنعتی شدن و نه از الگوی مسئله محور می توانیم استفاده کنیم و ما به ادبیات تازه ای احتیاج داریم و خود باید خلأ حضور آن را پر کنیم.

واعظ زاده با طرح این سوال که ارتباط بین گذشته، حال و آینده­ پیشرفت چیست و چه چیزی این ارتباط را برقرار می­ کند گفت: پاسخ ساده آن است که زمان، عامل پیدایش گذشته و حال و آینده است و خود مثل نخ­ تسبیح آن­ها را به­ هم مرتبط می­ سازد اما می­ دانیم که زمان اصالتی ندارد و این حرکت است که قبل و بعد و به ­طور کلی ترتّب رویدادها را موجب می­ گردد و ذهن از این ترتّب، مفهوم زمان را می­ سازد.

واعظ زاده ادامه داد: اگر متحرک را به ­درستی نشناسیم نمی ­توانیم مقصد و جهت حرکت، یعنی الگوی پیشرفت را طراحی کنیم.

وی با اشاره به اینکه در پیشرفت علمی، موضوع و متحرکِ پیشرفت، علم است و در پیشرفتِ فرهنگی، فرهنگ و در پیشرفتِ مالی، اقتصاد گفت: در پیشرفت جامع، موضوع و متحرک چیست؟ چه چیزی پیشرفت می ­کند؟

واعظ زاده با طرح این سوال که ماده پیشرفت چیست و پیشرفت در چه چیزی به­ وقوع می ­پیوندد؟ گفت: پاسخ فلسفی به­ این سؤال برای شناخت پیشرفت مهم است اما علاوه بر این، پاسخگویی به این سؤال دستاورد کاربردی نیز دارد و آن یاری به طراحی جهت پیشرفت است و از آنجایی که ماده پیشرفت همیشه در تغییر و تحول است، شناخت پویای آن همان شناخت جهت حرکت است و این شناخت جدای از شناخت قواعد حرکت نیست.

وی اضافه نمود: اگر ماده را شناختیم قواعد تحول آن­ را خواهیم شناخت و موقعیت­هایی را که بر طبق این قواعد در هر لحظه و در افق مطلوب به خود می­ پذیرد، خواهیم شناخت و آن­ گاه این قواعد راهنمای مشخص جهت و مقصد حرکت یعنی طراحی الگوی پیشرفت خواهد شد.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با بیان اینکه در فلسفه سیاسی، فلسفه تاریخ، جامعه شناسی، روان شناسی، اقتصاد و رشته های دیگر موضوع و ماده و متحرکِ پیشرفت به طور صریح یا ضمنی معرفی شده است گفت: تنوع پاسخ ها حاکی از آن است که پیشرفت یک تحول چند بعدی و شناخت آن کار دانشی چند رشته ای است.

واعظ زاده ادامه داد: به همین جهت این کنفرانس، فیلسوفان و مورخان و جامعه ­شناسان و آینده­ پژوهان و متخصصان رشته ­های متعدد دیگر را گرد هم آورده است تا پیشرفت را از همه ابعاد بشناسند و معرفی کند.

وی با اشاره به اینکه تنوع پاسخ ها به سؤال مطروحه حاکی از آن است که روش شناسی و رویکردی کل نگر در هر حال برای شناخت متحرک و ماده پیشرفت لازم است گفت: اگر به روح پیشرفت معتقد باشیم که جزء هیچ­یک از ابعاد و بخش­های پیشرفت نیست و در کلیت متحرک متبلور است، تجزیه پیشرفت به مقولات مختلف آن را دور از دسترس می ­سازد و پیشرفت فقط روحی نیست.

واعظ زاده اضافه نمود: ساحت مادی جامعه شامل ساختارها و تأسیسات فیزیکی هم پیشرفت می ­کند و ماده و متحرک پیشرفت گوهری معنوی-مادی و روحی-کالبدی است و همان­طور که فروکاستن پیشرفت به ساحت مادی غیر واقعی و اشتباه است، عدم توجه به ساحت مادی پیشرفت هم غیرواقعی و گمراه ­کننده است.

وی گفت: پیشرفت در روح و کالبد روی می­ دهد و موجب تحول و تعالی معنوی و مادی می­ گردد و عرصه زندگی کالبد پیشرفت و عرصه فکر و معنویت ساحت روحی پیشرفت است پس نتیجه آن­که سؤال از ماده و موضوع و متحرکِ پیشرفت، سؤالی منطقی و ضروری و سؤال از واقعیتی مسلم است که با رویکرد کل نگر شناخته می گردد.

واعظ زاده اضافه نمود: شناخت این واقعیت مستلزم حرکت از مطالعات چند رشته ­ای به سوی مطالعات بین ­رشته­ ای است و یک نتیجه این حرکت جوانه زدن دانش پیشرفت جامع است که امروز با گسترش و تجزیه رشته­ های علمی جای آن خالی است.

وی گفت: روش ­شناسی و دانش بین رشته ای پیشرفت، به لحاظ تاریخی در دنیای صنعتی اهمیت کاربردی ندارد زیرا پس از انقلاب صنعتی، جامعه صنعتی معتقد است که به مرحله توسعه یافتگی رسیده است و فقط توسعه به بروز مسائلی منجر شده است که باید حل گردد، بنابراین الگوهای توسعه در غرب عمدتاً مسئله ­محور است و پیشرفت جامع مطمح نظر نیست.

واعظ زاده با بیان اینکه به عنوان مثال در اروپا توسعه انرژی و محیط زیست، در آمریکا توسعه امنیت، در ژاپن توسعه زمین و در کانادا توسعه جمعیت مسئله اصلی است اضافه نمود: بنابراین دلایل فقدان توسعه بین رشته ای و جامع در نظام­های طبقه­ بندی علوم و نیز در سنت آکادمیک در دنیای صنعتی قابل درک است.

وی با اشاره به اینکه دنیای غیر صنعتی که تجربه صنعتی شدن را از سر نگذرانده است عموماً به­ دنبال توسعه صنعتی است که ادبیات آن مطابق الگوی جوامع صنعتی فراهم است گفت: اما ما که امروز به ضرورت پیشرفت بین رشته ای و جامع واقف می­شویم نه از الگوی صنعتی شدن و نه از الگوهای مسئله محور می توانیم استفاده کنیم و به ادبیات تازه ای احتیاج داریم و خود باید خلا حضور آن را پر کنیم.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با تأکید بر اینکه ایجاد رشته پیشرفت در دانشگاه­ها بدون وقوف بر این احتیاج و بدون فراوری قبلی محتوای لازم به نسخه بدلی از رشته­ های توسعه کاهش می­ یابد و جایگاهی در طبقه بندی علوم نخواهد یافت و گامی به­ پیش محسوب نمی­ گردد اضافه نمود: رشته­ های حاضر در پی بروز ضرورتی تأسیس شده­ اند که در دنیای صنعتی شکل گرفت و در پاسخ به­ ­آن عقبه علمی فربهی ایجاد شد.

وی گفت: هر رشته دانشگاهی که به اسم پیشرفت ایجاد گردد و ماهیت بین رشته­ ای پیشرفت را در نظر نگیرد ضرورت کافی نخواهد داشت و عقبه علمی متمایزی پیدا نخواهد کرد و لاجرم این خطر هست که به­ نام پیشرفت اسلامی ایرانی، ترکیبی ترجمه ­ای از مطالبی که برای پاسخ به ضرورتی دیگر شکل گرفته ­است تحویل دانشجویان گردد.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با بیان اینکه الگوی پیشرفت بین رشته­ ای نمی ­تواند فقط به روش قیاسی و به طور انتزاعی شکل بگیرد، بلکه باید از آنالیز میدانی و مورد شناسی نیز سربلند بیرون بیاید اضافه نمود: ایران با گذشته و حال و آینده پیشرفت خود بهترین مورد برای تبیینی واقعی از چنین الگوی پیشرفتی است.

وی گفت: مرحوم زرین­ کوب در انتها یک دوره تاریخ فشرده ایران نتیجه می ­گیرد که در زیر رویدادهای تاریخی و پیروزی ها و شکست ها و رفت و آمد سلسله ­های حکومتی در ایران، جریان فرهنگی و معنوی عمیقی جاری بوده که ایران را به ­عنوان یک ملت و یک کشور در طول تاریخ حفظ نموده است.

واعظ زاده اضافه نمود: حوادث رویین و جریان زیرین تاریخ ایران را می­ توان تعبیر دیگری از گوهر پیشرفت شامل کالبد و روح پیشرفت دانست، این گوهر فقط به گذشته اختصاص ندارد و در آینده هم حضور خواهد داشت و رمز پیوستگی و یکپارچگی گذشته و حال و آینده پیشرفت ایران خواهد بود.

وی گفت: وقتی استعداد و انگیزش ایرانی با بینش و راهنمایی اسلام همراه شد، پیشرفت علمی اسلامی ایرانی متولد و بارور شد و نیز حکمت عملی ایرانیان به ­اضافه حکمت نظری اسلام، گوهر پیشرفت و تمدن اسلامی ایرانی را آفرید.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اضافه نمود: اکنون این گوهر نظری-عملی و اسلامی-ایرانی در یک کشور پهناور و پر جمعیت و پرنعمت زنده است و باید با رویکردی بین رشته ای بازیابی و تبیین علمی و الگوی پیشرفت گردد.