هر آنچه باید درباره سلامت دهان و دندان بدانید - پیامک خنده

گرفتگی عضلات فک ها ممکن است یکطرفه یا دوطرفه باشد، یا ناگهانی اتفاق بیفتد و تدریجی باشد و به مدت طولانی ادامه پیدا کند. همچنین ممکن است با درد همراه باشد.

استرس و اضطراب مهم ترین علل گرفتگی و سفت شدن عضلات است. وقتی که فرد مضطرب است، ناخودآگاه فک ها را به هم فشار می دهد یا دندان قروچه می کند. با تکرار این وضعیت عضلات فک ها دچار گرفتگی می شوند. درست به همان گونه که وقتی فردی دچار استرس می شود، دستان خود را محکم مشت کند، درنتیجه بر اثر گرفتگی عضلات بازو فرد در ناحیه شانه احساس درد می کند.

کزاز هم یک عفونت باکتریایی است. عامل آن باکتری کلستریدیوم تتانی است. این باکتری سمی تولید می کند که موجب انقباض دردناک عضلات ناحیه گردن و فک ها می شود. با توجه به شدت عفونت، فرد هنگام باز کردن دهان یا بلع دچار مشکل می شود. خوشبختانه کزاز با تزریق واکسن قابل پیشگیری است. دندان قروچه علت دیگر این عارضه است که با گذاشتن محافظ دندانی می توان از عوارض آن پیشگیری کرد.

آرتریت روماتوئید هم بیماری مزمن سیستم ایمنی است که می تواند موجب التهاب مفاصل شود. تقریبا نیمی از افرادی که دچار این بیماری هستند علائم خشکی مفصل فک را تجربه کرده اند. علائم این بیماری به صورت سفتی فک ها، درد، خشکی و التهاب مفاصل، تب پایین، کاهش وزن ناخواسته و ظهور برجستگی زیرپوستی در ناحیه مفاصل انگشتان و آرنج نمایان می شود.

استئوآرتریت هم که بیماری مزمنی است، ممکن است روی مفصل فک تاثیر بگذارد. این بیماری معمولا افراد بالاتر از 65 سال را مبتلا می کند. براساس مطالعات مرکز تحقیقات دندان پزشکی آمریکا، در کشور آمریکا 10 میلیون نفر حداقل یک بار دچار اختلال مفصل گیجگاهی شده اند.

علائم و نشانه های خشکی مفصل فکی-گیجگاهی

با توجه به علت عارضه بیمار ممکن است شاهد علائم مختلفی باشد، از جمله: درد فک، گوش، صورت و گردن هنگام لمس؛ مشکل در باز کردن دهان و جویدن؛ ایجاد صدای کلیک هنگام جویدن و سردرد.

راه های درمان

در صورت روبرو شدن با این مشکل روش هایی وجود دارد که به کمک آن ها می توان تا حد زیادی گرفتگی عضلات فک ها را برطرف کرد.

تمرینات کششی

• کشش شل کننده فک ها:

  ابتدا نوک زبانتان را پشت دندان های فک بالا قرار دهید. فک پایین را طوری که از فک بالا فاصله بگیرد به سمت پایین بکشید. سعی کنید عضلات فک ها در حالت استراحت قرار بگیرند.

• تمرین Goldfish:

  با نوک زبان سقف دهانتان را فشار دهید. انگشت سبابه تان را روی مفصل فکی-گیجگاهی و انگشت دیگر را روی چانه قرار دهید و فک پایین را تا حدی که امکان دارد به کمک انگشت دوم پایین بکشید. دهانتان را ببندید و دوباره این ورزش را تکرار کنید.

• تمرین مقاومت دهان در مقابل باز شدن:

  چانه را در دست راستتان نگه دارید، به طوری که انگشت شست زیر چانه قرار بگیرد و انگشت سبابه بالای لب ها. با انگشت شست به آرامی به زیر چانه فشار بیاورید. در حالی که به زیر چانه فشار می آورید، سعی کنید دهانتان را باز کنید. چند ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و بعد به آرامی دهانتان را ببندید.

• تغییر رژیم غذایی:

  فردی که دچار خشکی و گرفتگی عضلات فک شده باید رژیم غذایی مناسبی را انتخاب کند تا کمترین فشار به فک ها وارد شود. به عنوان مثال مواد غذایی ای را انتخاب کند که نرم هستند و برای جویدن نیاز به فشار زیاد فک ها ندارند.
• استفاده از وسیله محافظ دهان: این وسیله محافظت کننده فک از فشاری که روی فک ها وارد می شود به میزان قابل توجهی می کاهد. مزیت دیگر آن اینکه مانع دندان قروچه می شود.

• استفاده از دیاترمی موج کوتاه:

  در این روش با استفاده از امواج الکترومغناطیسی می توان درد و تورم ناحیه مبتلا را درمان کرد.

روش های دیگر درمان خشکی مفاصل و عضلات فک

استفاده از کمپرس سرد و گرم، تزریق کورتیکواستروئید، استفاده از دارو های ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپیرین و ایبوبروفن، استفاده از دارو های شل کننده عضلانی، استفاده از دارو های ضدافسردگی و استفاده از طب سوزنی

روش های پیشگیری از خشکی مفصل فک

کاهش سطح استرس و اضطراب و اجتناب از خوردن مواد غذایی سفت که نیاز به جویدن زیاد دارد یا فشار زیادی روی فک ها وارد می کند، مانند انواع آجیل.

تاثیر رادیوتراپی و روش های درمانی سرطان بر سلامت دهان و دندان

بسکمک از روش های درمانی سرطان تاثیرات سوئی روی سلامت دهان، دندان ها و غدد بزاقی می گذارد و جویدن، خوردن، آشامیدن و بلعیدن را دچار اشکال می کند. خوشبختانه با مراقبت می توان تا حد زیادی از بروز این عوارض ناخواسته جلوگیری کرد.

عوارض رادیوتراپی و سایر روش های درمانی سرطان

• خشکی دهان
• تغییر مزه دهان
• زخم دهان
• پوسیدگی دندان
• بلع همراه با مشکل
• غلیظ شدن بزاق
• اشکال در جویدن یا باز کردن دهان
• عفونت و التهاب و درد مخاط دهان و خطر بالاتر پوسیدگی دندان ها

علت ایجاد این عوارض چیست؟

تمامی روش های درمانی سرطان باعث بروز چنین عوارضی نخواهد شد، اما روش های درمانی زیر ممکن است با بروز چنین مسائلی همراه شود:

• رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن؛ عوارض ناشی از رادیوتراپی در این ناحیه از بدن ممکن است موقت باشد یا سال ها ادامه پیدا کند. عوارض ناشی از رادیوتراپی در این بخش از بدن کاملا مشابه عوارض ذکرشده در بالاست.
• رادیوتراپی می تواند مقدار و تداوم ترشح بزاق را مختل کند. کم شدن ترشح بزاق زمینه را برای پوسیدگی دندان ها یا بیماری های لثه مهیا می کند. رعایت بهداشت دهان نقش مهمی در کاهش خطر بروز این مسائل دارد. ممکن است دندان پزشک درمان با فلوراید را برای دوره پس از رادیوتراپی توصیه کند. کاهش مصرف قند و انجام تمرینات ورزشی خاص در ناحیه صورت برای جلوگیری از سفت شدن عضلات فک هم از دیگر اقداماتی است که تحمل شرایط را برای بیمار راحت تر می کند.
• شیمی درمانی؛ عوارض دندانی و دهانی ناشی از شیمی درمانی معمولا پیش از آنکه دوره درمان به خاتمه برسد، شروع می شود. زخم دهان، درد در ناحیه دهان و لثه ها، پوسته شدن یا احساس سوزش زبان، عفونت، تغییر مزه دهان و خونریزی لثه ها و عفونت های مکرر از عوارض ناشی از شیمی درمانی است.
• روش های دیگر درمان سرطان مانند پیوند مغز استخوان، مصرف دارو های ضدسرطان و ایمونوتراپی هم عوارضی مشابه روش های ذکرشده دارند.

چگونه می توان از بروز عوارض جانبی این روش ها جلوگیری کرد؟

افرادی که وضعیت سلامت دهان و دندان هایشان مطلوب است، احتمال اینکه پس از درمان رادیوتراپی یا سایر روش های درمانی سرطان به این عوارض دچار شوند، بسیار کمتر است بنابراین بهتر است بیماران 4 هفته پیش از آنکه روند درمان سرطان را شروع کنند از سلامت کامل دندان هایشان مطمئن شوند. در معاینه، دندان پزشک دندان های پوسیده و خراب را ترمیم می کند و در صورتی که فرد دندان مصنوعی دارد، مطمئن می شود که کاملا روی لثه قرار گرفته باشد و لثه ها را تحریک نکند. اگر بیمار براکت داشته باشد، آن را برمی دارد تا به گونه و زبان او آسیب نزند.

برای ترمیم زخم ناشی از جراحی دندان باید فاصله زمانی بین جراحی دندان تا روند درمان سرطان حداقل 2 هفته باشد. بهتر است دندان پزشک و پزشک درمانگر بیماری سرطان با یکدیگر در مورد سیر درمان بیمار تبادل نظر داشته باشند.

بیمار طی دوره درمان سرطان باید چه نکاتی را رعایت کند؟

روزی 2 بار دندان های خود را با مسواک نرم و نخ دندان تمیز کند. برای شستشوی دندان ها بهتر است مسواک را در آب گرم قرار دهد تا مسواک نرم تر شود. اگر استفاده از مسواک خود بیمار برایش راحت نیست، بهتر است از مسواک بچه ها استفاده کند. ممکن است دندان پزشک برای جلوگیری از خونریزی و عفونت توصیه هایی برای بیمار داشته باشد. بیمار نظر پزشک خود را در مورد استفاده از دهانشویه و ژل فلوراید جویا شود و در صورتی که هنگام نخ کشیدن دندان ها دچار خونریزی شدید می شود حتما موضوع را با دندان پزشک در میان بگذارد.

از مصرف الکل و مواد و ادویه های تند در رژیم غذایی خود اجتناب کند. حس چشایی بیماری که تحت درمان سرطان قرار گرفته است، تغییر می کند. بهتر است خود بیمار دقت کند که با چه مواد غذایی ای حس بهتری دارد، ولی در هر حال ماده غذایی ای که میل می کند باید نرم و ولرم باشد. مواد غذایی داغ، سرد، تند، اسیدی و برشته ممکن است موجب تحریک بافت دهان شوند. بیمار باید از مصرف این مواد و همچنین شکر خودداری کند. باکتری های داخل دهان برای رشد نیاز به قند دارند و در صورتی که قند کافی در اختیارشان قرار بگیرد، اسید تولید می کنند که موجب پوسیدگی دندان ها می شود.

سلامت استخوان های خود را حفظ کند. مصرف روزانه ویتامین D و کلسیم موجب حفظ سلامت فک ها و تقویت دندان ها می شود. مواد لبنی، خصوصا اگر با ویتامین D غنی شده باشند، مقادیر زیادی کلسیم دارند. آبمیوه و حبوبات غنی شده نیز منابع خوب کلسیم هستند.

کنترل و درمان عوارض روش های درمانی سرطان

درمان عوارض جانبی ناشی از روش های درمان های سرطان بخش مهمی از روند درمانی است و آن را درمان های محافظتی می نامیم.

درمان های خاصی که پزشک برای بیمار در نظر می گیرد، بر اساس علائمی است که مشاهده می کند. معمولا چند روش درمانی کلی برای درمان عوارض جانبی دهانی و دندانی توصیه می شود:

• دهانتان را با محلول آب و نمک و جوش شیرین بشویید. این محلول در بهبود زخم های دهان موثر است. اگر فشارخون بالا دارید و داروی فشارخون مصرف می کنید نباید از دهانشویه استفاده کنید. دهانشویه های دیگری هم در بازار وجود دارد که به ترمیم زخم های دهان کمک می کند.
• در صورت بروز زخم های دهان پزشک داروی مسکن تجویز می کند که ممکن است مستقیم روی زخم قرار داده شود یا به صورت خوراکی و تزریقی مورد استفاده قرار بگیرد.
• برای درمان عفونت های داخل دهان دارو های ضدویروسی، ضدقارچی یا آنتی بیوتیک تجویز می شود.
• نوشیدن آب و نوشیدنی های بدون قند در بهبود خشکی دهان موثر است. مکیدن حبه های یخ یا جویدن آدامس بدون قند هم به حل این مشکل کمک می کنند. بیمار باید از نوشیدن موادی که بیشتر موجب خشکی دهان می شود، مانند نوشابه های گازدار، آبمیوه ها، الکل و جویدن توتون و کشیدن سیگار جدا خودداری کند.
• مصرف دارو های افزاینده بزاق می تواند خشکی دهان را تا حدی برطرف کند.

تاثیر دیابت نوع 2 بر سلامت دهان و دندان

بیماری دیابت روی توانایی بدن برای مصرف قند تاثیر می گذارد. این بیماری عوارض بی شماری دارد، از جمله آسیب عصبی، بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری های کلیوی و حتی نابینایی. یکی دیگر از عوارض دیابت بیماری های لثه و دهان است.

بیمارانی که مبتلا به دیابت هستند در معرض خطر بالای ژنژیویت، بیماری های لثه و التهاب پریودنتال (عفونت شدید لثه و تخریب استخوان) قرار دارند. تضعیف سیستم دفاعی بدن در برابر باکتری ها در اثر ابتلا به بیماری دیابت زمینه را برای عفونت لثه ها فراهم می کند. از سوی دیگر، بیماری لثه می تواند روی تنظیم قندخون تاثیر بگذارد. بیماری دیابت زمینه بروز عفونت های قارچی، خشکی دهان و درنتیجه زخم های دهان و پوسیدگی دندان ها را فراهم می کند.

در یک مطالعه محققان 125 بیمار دیابتیک را مورد معاینه قرار دادند. نتیجه بررسی ها نشان داد بین معیار های قند خون مانند بالاتر بودن قندخون ناشتا، طولانی تر بودن زمان ابتلا به بیماری دیابت و بالاتر بودن هموگلوبین A1C از یک سو و میزان بروز بیماری های دهان و دندان رابطه مستقیم وجود دارد. همچنین افرادی که کمتر بهداشت دهان و دندان خود را رعایت کرده بودند دچار عوارض بیشتری شدند.

عوامل خطر کدامند؟

افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری های دهان هستند. همچنین اگر فردی دیابتیک است و سیگار مصرف می کند، نسبت به فرد بیماری که سیگار مصرف نمی کند در معرض خطر بالاتری برای بیماری های دهان قرار گرفته است.

براساس گزارش انجمن ملی سلامت آمریکا، بیش از 400 دارو که برای درمان عوارض بیماری دیابت مانند درد های عصبی و نوروپاتی ناشی از دیابت تجویز می شوند موجب خشکی دهان خواهند شد. در این صورت باید از دندان پزشک بخواهید دهانشویه های مناسب را برایتان تجویز کند.

علائم هشداردهنده

بیماری های لثه ای که با دیابت ارتباط دارند، معمولا اوایل بیماری علائم بارزی ندارند. به همین دلیل فرد دیابتیک باید به صورت منظم مورد معاینات دندان پزشکی قرار بگیرد. با پیشرفت بیماری فرد علائمی را مشاهده می کند که نشان دهنده بیماری لثه در او است، از جمله: خونریزی لثه به خصوص هنگام مسواک زدن، عدم تطابق فک ها، بوی بد تنفس، حتی بعد از مسواک زدن، بالاتر و پایین تر کشیده شدن لثه ها، به طوری که طول دندان ها بیشتر از طول معمولی به نظر می رسد، لق شدن دندان ها و قرمزی و تورم لثه ها

راه های پیشگیری

بهترین اقدام برای پیشگیری از بیماری های لثه این است که قندخونتان را کنترل کنید. میزان قندخون را مرتب اندازه گیری کنید و در صورتی که با کنترل رژیم غذایی نتوانستید میزان آن را در حد طبیعی نگه دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. بهداشت دهان و دندانتان را رعایت کنید و حداقل سالی 2 بار برای معاینه نزد دندان پزشک بروید.

دهانتان را مرتب بررسی کنید و اگر لک های سفید یا نقاط خونریزی کننده مشاهده کردید، حتما به دندان پزشک مراجعه کنید.

درمان

درمان بیماری های دهان بر اساس میزان و شدت بیماری متفاوت است. به عنوان مثال بیماری های پریودنتال را دندان پزشک با ترمیم ریشه و جرمگیری درمان می کند یا ممکن است برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز کند. در مواردی هم بیمار نیاز به جراحی لثه خواهد داشت.

اگر فردی دیابتیک هستید، فقط با رعایت بهداشت دهان و دندان و معاینات منظم می توانید از بروز عوارض ناشی از بیماری تان جلوگیری کنید.

منابع: Health Line, Cancer ne, Medica- News Today