2 کاروانسرای استان کرمان ثبت جهانی شد - پیامک خنده

در نشست عصر یکشنبه 26 شهریور، چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پرونده کاروانسراهای ایران (مجموع 54 کاروانسرای تاریخی) آنالیز و با تصویب اعضای کمیته به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در لیست جهانی یونسکو ثبت شد.

سهم استان کرمان با سابقه تاریخی و فرهنگ غنی از ثبت پرونده کاروانسراهای تاریخی ایران، کاروانسرای گنجعلی خان کرمان و کاروانسرای چاه کوران راور بود تا کفه ترازوی آثار ثبت شده جهانی در حوزه میراث فرهنگی کرمان قوی تر و پر بارتر شود.

اگرچه کاروانسراهای زیادی در سراسر استان کرمان وجود دارند که جزو جاذبه های تاریخی گردشگری به شمار می روند اما شرایط کاروانسراهای گنجعلی خان کرمان و چاه کوران راور برای کارشناسان یونسکو به منظور ثبت مناسب تر تشخیص داده شد تا این کاروانسراها به عنوان گنجینه های گرانسنگ میراث فرهنگی کرمان سهمی در آثار جهانی داشته باشند.

پیش از این، هفت اثر تاریخی و طبیعی استان کرمان ثبت جهانی بود که به همراه ثبت جهانی روستای دارستان شهرستان سیرجان به عنوان شهر جهانی گلیم (به واسطه فراوری گلیم شیرکی پیچ)، بیشترین تعداد آثار جهانی استانهای کشور را به خود اختصاص داده بود.

حال با توجه به ثبت 9 اثر تاریخی و طبیعی در کنار ثبت سیرجان و روستای دارستان این شهرستان به عنوان شهر جهانی گلیم، دیار کریمان به گل سر سبد آثار جهانی کشور بدل شده و این فرصت ارزشمندی برای جذب هر چه بیشتر گردشگران داخلی و خارجی به این خطه است تا کرمان در مقاصد نخست گردشگری کشور قرار گیرد.

کاروانسرای گنجعلی خان کرمان بخشی از مجموعه گنجعلی خان، حاکم دوره صفوی کرمان محسوب می شود و جزو مدارس علمیه این شهر بود، اما در جریان لشکرکشی آقا محمد خان قاجار به کرمان تخریب و پس از مدتی بلااستفاده ماندن، در اواسط قرن سیزدهم دوباره احیا و به کاروانسرا تبدیل شد.

طبق اسناد تاریخی مندرج در کتیبه سردر کاروانسرای گنجعلی خان کرمان و مقاله 2 کاروانسرای استان کرمان ثبت جهانی شد، ساخت این بنا به سال 1007 هجری قمری می رسد و روی این کتیبه، معمار بنا نیز با عنوان محمد سلطانی یزدی معرفی شده است.

کاروانسرای گنجعلی خان از آجر ساخته شده و کتیبه های این بنا از طریق علیرضا عباسی، یکی از خطاطان معروف و هنرمند آن موقع نوشته شد؛ نمای خارجی این بنا با کاشی کاری معرق طراحی شده همراه با مقرنس کاری، کاربندی و گچ بری های زیباست.

این بنا در 2 طبقه ساخته و طبقه اول بنا همچون دیگر مدارس علمیه عصر صفویه دارای حجره هایی است که شباهت زیادی به دکان دارند و طبقه دوم کاروانسرا از اتاق هایی کوچک تشکیل شده که به صورت جداگانه ساخته شده اند اما به یکدیگر مرتبط می شوند و فضاهایی کوچک دارند که پنجره های آن رو به حیاط کاروانسرا، چشم اندازی زیبا را به نمایش می گذارند.

کاروانسرای گنجعلی خان کرمان با شماره ثبت 297 در تاریخ آذر سال 1316 از طریق سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده و هنرمندان صنایع دستی در غرفه های در آن فعالیت دارند.

کاروانسرای چاه کوران در حاشیه کویر لوت در 50 کیلومتری شهر راور و در مسیر جاده استانهای خراسانی جنوبی و رضوی قرار گرفته که قدمت آن به دوره قاجاریه باز می شود.

ساخت کاروانسرای چاه کوران را به فردی به نام سید راهنمایی الله سیرجانی نسبت می دهند که مسافران در قدیم از آن به عنوان منزلگاهی برای استراحت در مسیر سفر خود استفاده می کردند.

نقشه کاروانسرا مطابق دیگر کاروانسراهای دوره صفوی و قاجاری لحاظ شده و پلان و نقشه کاروانسرا به شکل مربع است که در چهار گوشه آن برج نگهبانی واقع شده است؛ در قسمت ورودی آن یک هشتی قرار گرفته و با 2 حجره در طرفین به حیاط مرکزی و کوچک آن راه پیدا می نماید.

حیاطی که در وسط آن سکوی دایره شکل به عنوان بارانداز برای قراردادن بارهای کاروانیان بر روی آن تعبیه شده و حجره هایی در اطراف حیاط مرکزی قرار گرفته که هر حجره دارای ایوانی کوچک در قسمت جلو خود است، می باشد. در پشت حجره ها راهروهایی برای نگهداری از چهارپایان واقع شده است.

تامین آب کاروانسرا در زمان فعالیت آن از طریق قناتی با آب شیرین بوده که در پشت کاروانسرا جریان داشته و کانال های این قنات در جریان زلزله یا ضعف رسیدگی به آن ریزش نموده و قابل استفاده نمانده ولی چاه های کم عمقی در اطراف آن برای استفاده از آب شیرین هنوز هم پابرجاست.

کاروانسرای چاه کوران راور در سال 1379 با شماره ثبت 2946 در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است.