علت مهاجرت دانشجویان - پیامک خنده

آمار مهاجرت دانشجویان

همیشه مهاجرت و دلایل آن در جامعه و به ویژه جوانان اهمیت داشته است. یک گونه از مهاجرت، ترک کشور توسط دانشجویان برای ادامه تحصیل در دانشگاه ها و کشورهای دیگر است. شاید دوست داشته باشید بفهمید چه تعداد دانشجوی ایرانی در خارج از کشور داریم یا اینکه این دانشجویان بیشتر کدام کشور را برای مقصد انتخاب کردند. با نگاهی به آمار مهاجرت دانشجویان کل دنیا در سیستم رصدخانه مهاجرت می توان آمار جالبی استخراج کرد.

جمعیت کل دانشجویان دنیا در سال 2016 حدود 216 میلیون نفر بوده است که 8.4 میلیون نفر آن ها مهاجر و دانشجوی بین المللی هستند.

عمده ترین مقصد دانشجویان بین المللی در فاصله سال های 2000 تا 2017 دو کشور امریکا و بریتانیا بوده است ولی در سال های اخیر مقاصدی مانند کانادا، چین و روسیه به این فهرست افزوده شده است.

در دنیا، سه کشور چین، هند و کره جنوبی در فاصله سال های 2000 تا 2017 بیشترین دانشجوی مهاجر را به سایر نقاط دنیا داشته اند.

تعداد دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در خارج از کشور در سال 2017 بیش از 50 هزار دانشجو بوده است. اما نکته مهم اینکه مقصد اصلی این دانشجویان سه کشور امریکا، کانادا و ترکیه بوده است.

از سوی دیگر، اصلی ترین کشورهای دانشجوفرست به ایران 4 کشور سوریه، عراق، افغانستان و لبنان بودند.

ایران در سال 2011 رتبه 12 را در میان کشورهای دانشجوفرست به سایر نقاط دنیا داشته ولی در سال 2017 این رتبه به جایگاه 20 تنزل یافته است.

آمار عجیب فرار مغزها از ایران در یک سال

آذر ماه سال 96 دکتر رشید حیدری مقدم، قائم مقام دانشگاه علوم پزشکی همدان در هجدهمین جشنواره پژوهش و فن آوری این دانشگاه و در جمع اساتید و پژوهشگران، پدیده فرار مغزها از کشور را فاجعه بار دانست و گفت: خروج 180 هزار نفر از دانش آموختگان کشور در سال 1394 و مهاجرت به دیگر کشورها از جمله کانادا برابر است با مجموع درآمد نفت که فاجعه ای برای کشور است. بدترین اتفاق در پدیده فرار مغزها فرار ژن از کشور است که به احتمال زیاد کشور در دهه آینده با پدیده پایین آمدن آی کیو یا فکر خلاق و نوآور روبرو خواهد شد. بین سال 2017 تا 2019 تنها هزار و صد نفر از افرادی که در دانشگاه های خارج از کشور تحصیل کرده اند به ایران بازگشتند. لازم به ذکر است 70 درصد آن ها در 100 دانشگاه برتر دنیا تحصیل کرده اند.

برخی کارشناسان معتقدند که باید آمار مهاجرت نخبگان به خارج از کشور را در قیاس با مهاجرت علمی دیگر کشورها به ایران سنجید که اگر بخواهیم با این دستورالعمل میزان آمار مهاجران تحصیل کرده به ایران را در نظر بگیرم باید گفت که بالای 20 هزار دانشجوی خارجی در ایران تحصیل می کنند و جالب اینجاست که 16 هزار نفر از آن ها افغانی هستند؛ طبق سند چشم انداز این آمار باید تا سال 1404 به 70 هزار دانشجو برسد.

متاسفانه با مهاجرت نخبگان، کشور از حضور افراد با استعداد بی بهره خواهد شد و اشخاصی که شایستگی لازم را ندارند جایگزین نخبگان می شوند که این معضل در آینده آسیب های جدی را به ایران وارد خواهد کرد. تعدادی از کارشناسان معتقدند که تبعیض، بیکاری، ناامیدی از آینده و ... در خروج نخبگان و تحصیل کردگان ایرانی به خارج از کشور موثر است و همه این دلایل دست به دست هم داده تا نخبگان و مغزهای ایرانی جذب کشورها و دانشگاه های مطرح دنیا شوند.

به گفته کارشناسان؛ موج مهاجرت در بین دانشجویان ایرانی در دو دوره خلاصه می شود. دوره اول زمانی است که دانشجویان بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه با مدرک کارشناسی ایران را ترک می کنند و موج دوم هنگامی است که دانشجویان بعد از کارشناسی، مدرک کارشناسی ارشد خود را دریافت می کنند و برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری از ایران خارج می شوند.

چند علت مهاجرت دانشجویان

• بین رضایت از نظام آموزشی و تمایل به مهاجرت رابطه عکس معناداری وجود دارد. دانشجویانی که رضایت کمتری از نظام آموزشی در دانشگاه دارند، تمایل بیشتری برای مهاجرت از کشور نشان می دهند.

  کاربردی کشورهای مقصد استعدادیابی شده و شرایط برای ادامه زندگی آن ها مهیا می شود.

• رابطۀ معناداری بین انطباق اجتماعی و دانشگاهی و تمایل به مهاجرت وجود ندارد.
• هر قدر احساس بیگانگی فرهنگی- اجتماعی بیشتر باشد، تمایل به مهاجرت نیز در دانشجویان بیشتر است
• متغیر بیگانگی فرهنگی-اجتماعی، بیشترین تأثیر را بر متغیر تمایل به مهاجرت دارد. پس از آن متغیر دوره تحصیلی و سپس، به ترتیب متغیرهای سطح مالی- اجتماعی، جنسیت، رضایت از نظام آموزشی و انطباق اجتماعی- فرهنگی بر تمایل بر مهاجرت مؤثرند و کمترین تأثیر را نیز متغیر جنسیت دارد.
• بین سن و تمایل به مهاجرت رابطۀ مثبت و معناداری وجود دارد، بدین معنا که با افزایش سن تمایل به مهاجرت بیشتر می شود.
• دانشجویان مرد به طور معناداری تمایل بیشتری به مهاجرت دارند.
• بین سطح مالی- اجتماعی خانواده در تمایل به مهاجرت تفاوت معناداری وجود ندارد. در واقع در این پژوهش تمایل بررسی شده نه توان مهاجرت.

میانگین متغیر وابسته در دوره کارشناسی 2.13 و در دوره کارشناسی ارشد 2.35 و در دوره دکتری 2.37 است. یعنی بین دانشجویان دوره کارشناسی با دانشجویان دوره های کارشناسی ارشد و دکتری تفاوت وجود دارد و به نظر می رسد که دانشجویان دوره کارشناسی تمایل کمتری به مهاجرت دارند.

نرخ رشد تعداد دانشجویان خارج از کشور ایران نسبت به گذشته 4 درصد است که در مقایسه با کشورهای همسایه ای مانند عربستان و پاکستان بسیار پایین است. عربستان رشدی 74 درصدی و پاکستان رشدی 33 درصدی در اعزام دانشجو به خارج از کشور دارا هستند. این کاهش مهاجرت دانشجویان ایرانی به خارج از کشور می تواند دلایل مختلفی مانند عدم توانایی تامین مالی و امکانات مهاجرت، بهبود علمی دانشگاهی ایرانی یا پایین آمدن ارزش تحصیل در خارج از کشور یا اهداف بزرگ گذشته است. در واقع، بیشتر دانشجویانی که ایران را ترک می کنند؛ ترجیح می دهند در کشور مقصد و محل تحصیل خود جذب بازار کار شده و زندگی کنند یا از سوی سیستم های آموزشی و

این میزان مهاجرت بیشتر در چه رشته هایی صورت می گیرد؟

ما ایرانی ها به علوم پایه و مهندسی در اروپای غربی، امریکا و کانادا معروف هستیم. در رشته پزشکی آمار کمتر از علوم پایه بوده و در علوم انسانی آماری شاغلان به تحصیل در خارج از کشور بسیار انگشت شمار هستند. 83 درصد دانشجویان ما در علوم پایه و مهندسی در امریکا مشغول به تحصیل هستند.

تعداد مهاجرت دانشجویان ایرانی به خارج از کشور در مقایسه با قبل از انقلاب چه تفاوتی داشته است؟

در زمان انقلاب 170 هزار دانشجو در داخل مشغول به تحصیل بودند و هم زمان 100 هزار دانشجو در خارج از ایران تحصیل می کردند که از این تعداد 57هزار نفر فقط در امریکا درس می خواندند؛ کشور ما در آن زمان بزرگ ترین کلونی دانشجوی خارجی در امریکا بود اما جالب است که در آن زمان به ما لقب فرار مغزها نمی دادند . اکنون عربستان 5 برابر ما دانشجو در خارج از کشور دارد. کره 8 برابر و چین هم 350 هزار دانشجو در خارج از کشور دارد و این یعنی تعداد ما به نسبت سایر کشورها کمتر است. دلیلی که کشور ایران در چند دهه اخیر به فرار مغزها معروف شده درصد بازگشت کم دانش آموختگان است. درصد بالایی از افرادی که برای ادامه تحصیل مهاجرت کردند در کشور مقصد زندگی و کار خود را ادامه می دهند.

یک مطالعه توسط NSF یا بنیاد ملی علوم امریکا بر روی دانشجویان دکتری در سال 2015 انجام شد که بر اساس آن متوسط ماندگاری این افراد در امریکا در رشته مهندسی و علوم پایه 68 درصد است. البته این بد نیست که ما فرزندانمان را تشویق به تحصیل در رشته های مختلف در خارج از کشور کنیم؛ اما مهم عدم ماندگاری آن ها در خارج از کشور است. می توانید با استفاده از ابزارهای مختلفی، آمار مهاجرت افراد به کشورهای دیگر ازنظر سن مهاجرت، تعداد مهاجرین، جنسیت، انتخاب کشور مقصد برای مهاجرت، نحوه مهاجرت از طریق تحصیل یا مهاجرت کاری را بررسی نمایید.

جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره رایگان از موسسه مهاجرتی خبرنگاران با شماره های 021-22226480 تماس حاصل فرمائید و یا از مشاوره آنلاین رایگان خبرنگاران بهره مند شوید.