9 کاروانسرای استان اصفهان در پرونده ثبت جهانی کاروانسراهای ایران قرار گرفتند - پیامک خنده

هر ساله در کمیته میراث دنیای یونسکو هر کشور به اندازه سهمیه تعیینی که دارد، پفراینده آثار، بناها، منظره ها فرهنگی یا منظره ها طبیعی خود را ارائه داده و در این کمیته برای ثبت دنیای این آثار تصمیم گیری می شود. در امسال وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی میخواهد با پفراینده کاروانسراهای ایرانی به اجلاس کمیته دنیای برود.

در این پفراینده 56 کاروان سرا وجود دارد که مورد بازدید ارزیابان یونسکو قرار گرفتند. این کاروانسراها در اقصا نقاط ایران از جمله استان اصفهان قرار گرفتند و قرار است پس از برطرف ایرادات پفراینده، برای ثبت دنیای آنها در جلسه آینده کمیته میراث دنیای یونسکو تصمیم گیری شود تا شاید پفراینده کاروانسراها به عنوان بیست و هفتمین ثبت دنیای ایران نام گیرد.

از این تعداد 56 کاروان سرا تعدادی در استان اصفهان هستند که شهرام امیری، سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان درباره آنها گفت: 9 کاروانسرای امین آباد، مهیار، مرنجاب، گبرآباد، گز، جهادآباد، کوهپایه، نیستانک و مجموعه هتل عباسی از استان اصفهان در پفراینده ثبت دنیای کاروانسراهای ایران قرار دارند. تمام این کاروانسراها متعلق به دوره صفوی هستند بجز کاروانسرای نیستانک که قاجاری محسوب می شود.

یادگار شاه عباس در آستانه دنیای شدن

وی گفت: از نظر کاربردی دو کاروانسرا وجود دارد، یک نوع از کاروانسراها در داخل از شهرها بودند که کالا در آنها انبار و به فروش می رسیده است؛ این مدل کاروانسراها در میدان نقش دنیا و اطراف چهارباغ اصفهان به وفور یافت می شود که شاخص ترین آنها نیز کاروانسرای عباسی یا هتل عباسی است. بعلاوه کاروانسراهای خارج از شهر بیشتر به عنوان استراحتگاهی بین راهی بودند.

امیری ادامه داد: در حدود چهار هزار سال اصفهان در میانه جاده ابریشم، شرق و غرب دنیا را به یکدیگر متصل می کرد. این ارتباطات با انگیزه تجارت شروع و سپس به ارتباط اجتماعی و فرهنگی توسعه می یافت. در بعضی ادوار تاریخی از جمله دوران صفوی، این روابط تجاری به واسطه نوع نگاه حاکمان گسترده تر می شود.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان با بیان اینکه حاکمان صفوی به دلیل احتیاج به ارتباط با عثمانی و اروپا بعلاوه سرزمین های شرق، اقدام به توسعه ارتباطات تجاری، سیاسی و اجتماعی داشتند و در نتیجه راه ها توسعه یافت، تاکید نمود: ساخت کاروانسراها از اواسط دوره صفویه و در زمان حکومت شاه عباس اول صفوی شروع شد. شاه عباس در بحث تجارت آگاهی داشت و به این نتیجه رسید که باید اقدام به جاده سازی و تأمین امنیت کاروان ها کند.

وی اضافه نمود: از آنجایی که تا زمان شاه عباس صفوی جهت دقیق و درستی وجود نداشت و کاروان ها مجبور به گذران اوقات در بیابان ها بودند و یک سفر ماه ها به طول می انجامید، شاه عباس صفوی دستور ساخت کاروانسراهای مختلفی را در راه های اصلی سرزمین صادر کرد. با توجه به اینکه در آن موقع، اصفهان مرکز ایران صفوی بود، بخش قابل توجهی از کاروانسراها در این منطقه ساخته شد. در دوران صفوی در حدود هزار کاروانسرا در ایران ساخته شد و در دوران بعدی از جمله زندیه و حتی قاجار این یادگارها حفظ و ساخت آنها ادامه پیدا کرد.

ایران 59 کاروانسرا را در یک پفراینده به یونسکو ارائه داده است

امیری تاکید نمود: به دلیل سهمیه محدود ایران برای ثبت آثار دنیای، با یک هوشمندی پفراینده های چند بنایی و زنجیروار به یونسکو ارائه می شود. به عنوان مثال در سالهای گذشته 9 باغ ایرانی با یک شماره به ثبت دنیای رسیدند و چند قنات مهم نیز همگی در یک پفراینده ثبت شدند تا از این سهمیه به برترین شکل استفاده شود. از همین روی بیش از 50 کاروانسرا قرار است در یک پفراینده ثبتی به یونسکو ارائه شود.

وی درباره فرایند آماده سازی پفراینده کاروانسراهای ایران شرح داد: برنامه ریزی و کارهای اولیه این پفراینده از دو سال پیش شروع شد و پفراینده تدوین، مستندسازی و به کمیته ثبت دنیای یونسکو ارائه شد. در اولین مرحله پفراینده کاروانسراهای ایران تأیید و به مرحله کارشناسی رسید؛ به همین دلیل ارزیاب یونسکو برای آنالیز پفراینده کاروانسراها به ایران سفر کردند. در حدود دو هفته پیش ارزیاب یونسکو وارد استان اصفهان شد و از 9 کاروانسرای استان بازدید داشت. طبق آخرین گزارش هایی که بدست ما رسیده، ارزیاب یونسکو از شرایط کاروانسراها رضایت داشته است. او اعتقاد داشت که پفراینده درست تدوین شده است.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان اضافه نمود: البته در روزها و هفته های منتهی به حضور ارزیاب یونسکو تیم های مرمتی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان به انجام بعضی پروژه های مرمتی و بازسازی اقدام کردند. این پروژه با سرعت بالا و برای سر و سامان دادن به شرایط کاروانسراها از جمله کاروانسراهای گبرآباد، جهادآباد و مهیار انجام گرفت. در کاروانسرای مهیار شرایط بسیار نابسامان بود و در طول دو هفته سر و شکل کاروانسرا به شکل اولیه و مطلوب خود بازگشت.

کاروانسراها به بخش خصوصی واگذار می شوند

امیری با اشاره به آینده کاروانسراها گفت: طبق برنامه ریزی های اجرا شده، قرار است کاروانسراهایی که کاربری خاصی ندارند، برای آنها کاربری تعیین و برای بهره برداری به بخش خصوصی واگذار شود. واگذاری کاروانسراها با فرایند ثبت دنیای یونسکو نه تنها تداخل ندارند، بلکه یونسکو تشویق به این کار می نماید.

وی گفت: بنای تاریخی احتیاج به رسیدگی روزانه دارند، با توجه به ازدیاد آثار تاریخی در استان اصفهان هیچ دولت و حکومتی توانایی مالی رسیدگی به آنها را ندارد. از همین رو با مشارکت بخش خصوصی امکان ادامه حیات بناهای تاریخی ایجاد می شود؛ البته واگذاری بناهای تاریخی که اجاره های بلند مدت بوده یک فرایند پیچیده و با حساسیت بسیار بالا است، اما نتایج مطلوبی دارد. از جمله این نتایج امکان آشنایی گردشگران داخلی و خارجی با فرهنگ محلی، ایجاد اشتغال، جلوگیری از مهاجرت به شهرها و ایجاد یک تأسیسات گردشگری ویژه است. کاربری ها تمام با ظرفیت تحمل بنا سازگار هستند.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان گفت: کاروانسراهای کوهپایه و مادرشاه به بخش خصوصی واگذار شده و کاربری اقامتی دارند و کاروانسراهای گز و مهیار نیز در آستانه واگذاری به بخش خصوصی هستند.